Spot işlemler, kripto para alım-satım işlemlerinin en temel ve basit yöntemidir. Yeni yatırımcılar kripto para alım-satım maceralarına genellikle spot piyasalarında vakit geçirerek başlar. Kripto yatırımları tipik olarak bir kripto parayı uzun süreler elde tutmayı ifade ederken, spot işlemler kısa vadeli düzenli kazançlar elde edebilmek amacıyla bir dizi kripto para birimini alma ve satma eylemlerini kapsar.
Spot işlemler, alım-satım işlemine konu olan kripto paranın anında teslim edilmesi niyetiyle, bir kripto paranın mevcut piyasa fiyatından (Spot fiyat olarak da bilinir) alınmasını veya satılmasını ifade eder. Bu bağlamda “teslim”, alıcı ve satıcının işlem kapsamındaki taahhütlerini yerine getirmesini ifade eder. Diğer bir deyişle, alıcı ödemeyi, satıcı ise işleme konu kripto parayı sunar.
Spot kullanıcıları genellikle ellerindeki parayla mevcut piyasa fiyatından kripto para satın alırlar ve bu kripto varlıklarını fiyatının yükselmesi umuduyla bir süre ellerinde tutarlar. Elbette amaç, daha sonra bu kripto parayı satarak kâr elde edebilmektir. Spot işlemler, düşük alış-satış farklarıyla ve bitiş tarihi olmadan kısa vadeli pozisyonlar açmaya olanak tanıması nedeniyle yatırımcılar arasında oldukça popülerdir.
Spot yatırımcıları kripto para spot piyasasında kısa pozisyona da girebilir. Bu tür bir pozisyon için yatırımcılar, bir kripto para varlığını satıp fiyatı düştüğünde tekrar satın alırlar.
Satın alınan ve satılan gerçek kripto paraların sahipliğini elde etmek, kripto para fark sözleşmeleri (CFD) gibi vadeli işlemler yapmaktan farklıdır. Örneğin CFD’de, alım-satımı yapılan varlık yalnızca ilgili kripto para biriminin fiyatını takip eder ve yatırımcılara söz konusu kripto paranın sahipliği verilmez.
Kripto Para Spot İşlemleri Hakkında Detaylı Bilgiler
Spot Fiyat Nedir?
Spot fiyat, belirli bir varlığın anlık olarak alımında veya satımında geçerli mevcut piyasa fiyatını ifade eder.
Kripto spot işlem çifti nedir?
İşlem çiftleri, birini satıp diğerini alabileceğiniz varlık çiftlerini belirtir. Kripto para spot piyasasında iki ana işlem çifti türü vardır: kripto-itibari para çiftleri (ör. ETH/USD) ve kripto-kripto çiftleri (ör. ETH/USDT).
Emir Defteri Nedir?
Emir defteri, yatırımcılara belirli bir piyasanın derinliği hakkında bilgi verir. Emir defteri, belirli bir kripto para birimi için açık durumdaki alış ve satış emirlerinin gerçek zamanlı listesini gösterir. Emir defterinin iki tarafı bulunur:
- Alış tarafı: İşlem gören son fiyatın altındaki, açık durumda olan tüm alış emirlerini gösterir. Alıcıların teklifleri “alış emri” olarak bilinir.
- Satış tarafı: İşlem gören son fiyatın üzerindeki, açık durumda olan tüm satış emirlerini gösterir. Teklif edilen satış fiyatı, “satış emri” olarak bilinir.
Açık emirler, henüz gerçekleşmemiş emirleri ifade eder.
Farklı Emir Türleri
Kripto para spot piyasasında verilebilecek farklı emir türleri vardır.
Limit Emri
Bu emir türü, yatırımcıların önceden spot işlemler hazırlamasına olanak tanır. Kullanıcılar, bir kripto parayı almayı veya satmayı istedikleri fiyatı belirleyebilir; bu fiyat limit fiyatı olarak bilinir. Piyasa fiyatı bu fiyata ulaştığında, yatırımcı tarafından belirtilen koşullu sözleşmeler aracılığıyla yatırımcının emrinin gerçekleşmesi mümkün olur.
Piyasa Emri
Piyasa emri, mevcut piyasa fiyatlarından anında gerçekleşir. Bu emir türü, alım-satım emirlerini olabildiğince hızlı şekilde tamamlamak isteyen yatırımcılar tarafından kullanılmaktadır. Spot yatırımcıları, fiyat girmek zorunda olmadan bu emri kolaylıkla verebilir. Bir piyasa emri gerçekleştiğinde, yatırımcı mevcut en iyi spot fiyattan anında varlık satın alabilir veya varlıklarını satabilir.
Özellikle de kripto paraların dalgalı piyasa koşulları düşünüldüğünde, emir gerçekleşirken piyasa fiyatının değişmeyeceğinin garantisi yoktur.
Yatırımcılar verdikleri emirlerin türünü takip etmek için işlem geçmişine göz atabilirler.
alınmasını sağlamak amacıyla bu yatırımcı, emir koşulları karşılandığında bile anında bir emirle eşleşmemek için limit emri verebilir.
Kripto Para Spot Piyasaları
Yatırımcıların ödemeleri peşin yapması nedeniyle nakit piyasaları olarak da bilinen spot piyasaları, çok çeşitli varlık sınıfları için kullanılabilir. Bunlara hisse senetleri, tahviller ve döviz (forex) piyasası dahildir. NASDAQ ve NYSE (New York Menkul Kıymetler Borsası) en popüler spot piyasalarından ikisidir.
Spot piyasasının kripto para spot işlemlerinde nasıl çalıştığını anlamak için şimdi BTC/USDT spot işlem çifti üzerinden bir örneği inceleyelim.
1.000 USDT’ye sahip A alıcısı, eş değer tutarda BTC için 42.000 {{tooLongContent}}rsquo;lık birim fiyattan bir alış emri verir. A alıcısı, USDT karşılığında A alıcısının istediği fiyattan BTC teklif eden B satıcısıyla eşleştirilir. A alıcısı ile B satıcısı fiyat üzerinde anlaştığında emir hemen yürütülür ve gerçekleşir.
Spot piyasaları yatırımcıların piyasaya dair algısından sıklıkla etkilenir ve neredeyse tüm kripto para birimlerinin spot fiyatları aşırı düzeyde dalgalanma gösterir. Dolayısıyla piyasa algısının ne yönde olduğunu anlamak spot yatırımcıları için kullanışlı bir beceridir.
Kripto para birimleri için farklı spot piyasa türleri mevcuttur. Sonraki bölümde bu piyasa türlerini ele alacağız.
Spot işlemlerden nasıl kazanç sağlanır?
Spot işlemler, kullanıcıların tokenlerini yıllarca ellerinde tutmalarına olanak tanır. Dolayısıyla çoğu yatırımcı, ortalama dolar maliyeti (DCA) stratejisiyle favori kripto paralarını almak için spot işlemleri tercih etmektedir. Elde edilen kârlar yalnızca, yatırımcı ilgili kripto parayı “taşıdığında”, yani itibari para birimlerine ya da sabit coinlere dönüştürdüğünde “gerçek” hâle gelir. Bu aşamada kripto paralar vergilendirilebilir hâle de gelir; ancak vergilendirilmeden önce süresiz olarak elde tutulabilir.
Spot İşlemlerin Avantajları
Şeffaf Fiyatlar
Spot piyasa fiyatları tamamıyla şeffaftır ve emir defterinde görüntülenebilir. Fiyatlar sadece piyasa arzına ve talebine dayanır. Bu özelliğiyle spot işlemler, fiyatın zaman, fonlama oranı, faiz oranları vb. çeşitli faktörlere bağlı olduğu vadeli işlemler (ör. Süreli Coin-M ve Opsiyonlar) gibi diğer alım-satım araçlarından ayrılır.
Dolambaçsız Süreç
Spot yatırımcıları, pozisyona giriş fiyatlarına ve mevcut piyasa fiyatına göre risk ve ödül hesabını kolaylıkla yapabilir. Bunu mümkün kılan nedenler, spot yatırımcılarının kripto paranın tamamen sahibi olmaları ve dolayısıyla sürdürme marjini ile faiz ödemeleri gibi diğer faktörler konusunda endişelenmelerinin gerekmemesidir.
Basitlik
Daha önce de belirttiğimiz gibi, spot yatırımcıları, marjin işlemlerinden farklı olarak likidasyona uğramaz veya marjin çağrısı almaz. Bu sayede, emri verip arkalarına yaslanabilir ve yalnızca kâr almak istediklerinde hesaplarını kontrol edebilirler. Öte yandan, kripto para birimlerinin volatilitesi göz önüne alındığında, kaldıraç ve marjin kullanan vadeli işlem yatırımcılarının sürekli olarak pozisyonlarını izleyerek likidasyona karşı kendilerini korumaları gereklidir.
Ayrıca spot yatırımcıları, pozisyonlarını sürekli olarak kontrol etmek gerekmeden diledikleri zaman bir işlem pozisyonuna girebilir ve çıkabilir.
Görece Düşük Risk
Spot işlemler, vadeli işlemlere kıyasla daha düşük risklidir. Marjin kullanımı olmadığından, yatırımcıların başlangıçtaki anapara yatırımlarından daha fazla kaybetmeleri önlenir.
Elde Tutma Gücü
Spot işlemlerde hiçbir şekilde kaldıraç veya marjin kullanılmadığından, yatırımcıların faiz ödemeleri veya marjin bulundurmaları gerekmez. Dolayısıyla, belirli bir kripto para biriminin artacağına çok güvenen bir spot yatırımcısı, söz konusu token fiyat bakımından büyük düşüş yaşasa bile tokeni elinde tutmaya devam etmeyi seçebilir.
Spot İşlemlerin Dezavantajları
Sınırlı Kâr Potansiyeli
Yukarıda bahsettiğimiz gibi, spot işlemlerde kaldıraç veya marjin kullanılmaz ve yalnızca yatırımcının sahip olduğu anapara tutarından yararlanılır. Bu nedenle, spot işlemlerde açılan pozisyonlar belirli tutarlarla sınırlıdır ve yatırımcılar vadeli işlemler veya marjin işlemlerinde olduğu gibi çok büyük pozisyonlara giremez. Bu durumda yatırımcının kâr potansiyeli de sınırlı olur.
Piyasa Likiditesi Eksikliği Nedeniyle Fiyat Kayması
Spot piyasasının likiditesi zamanla ciddi ölçüde azalabilir. Özellikle de ayı piyasası koşullarında, piyasa işlem hacminin düşmesiyle birlikte küçük altcoinler likiditelerinin önemli bir kısmını yitirir.
Bu yaşandığında, yetersiz likiditeden kaynaklanan fiyat kayması nedeniyle yatırımcılar, adil bir piyasa fiyatından kripto para almakta veya ellerindeki kripto parayı satmakta zorlanır. Böyle bir durumda yatırımcılar, ellerindeki kripto parayı adil piyasa fiyatının altında satmak, adil piyasa değerinin üstünden kripto para alımı yapmak ya da ileride fiyatın artacağı umuduyla yatırımlarını bir süre daha elde tutmak zorunda kalır.
